#7 Kluczowa umiejętność: komunikacja międzykulturowa

Na temat różnic kulturowych można reżyserować filmy (takie jak „Między słowami” Sofii Coppoli), tworzyć tysiące memów lub powtarzać po prostu, że „Co kraj, to obyczaj”. Gdy spotykają się przedstawiciele odmiennych kultur, w życiu bywa zabawnie, ale w biznesie przeważnie jest wtedy trudno. Czy dobry doradca biznesowy może mieć kompetencje, by pogodzić te dwa różne światy?

Dlaczego praca w międzynarodowych zespołach to wyzwanie dla doradcy biznesowego?

Komunikacja międzykulturowa to złożone zagadnienie. Zazwyczaj widzimy tylko zewnętrzne przejawy różnic kulturowych: bardziej nieformalne kontakty w zespole, bariery językowe czy daleko posunięty indywidualizm. Gdy jednak zajrzy się głębiej, pod tymi zachowaniami kryją się różne wzorce wyniesione z domu, różne systemy wartości, a nawet kwestie wynikające z przynależności do danej religii.

W jaki sposób różnice kulturowe mogą wpływać na pracę eksperta zewnętrznego prowadzącego projekt? Potencjalne wyzwania to między innymi:

• Poziom ekspresji – ekspert zewnętrzny wspierający pracę zespołu międzynarodowego może spotkać się z różnymi rodzajami zachowań, określanymi jako powściągliwe i ekspresyjne. Zamaszyste gestykulowanie, głośne rozmowy i śmiech nie muszą być objawem braku wychowania. A brak kontaktu wzrokowego, dystans i milczenie niekoniecznie oznacza, że coś jest nie tak. Wszystko to wynika z różnych typów komunikacji.
• Różne pojmowanie czasu – są kraje, w których kilkuminutowe spóźnienie jest odbierane jako brak szacunku. W innych to standard, a przyjście na czas powoduje zdumienie. Poszczególne kultury są zaliczane do tzw. monochronicznych, czyli takich, w których czas ma bardzo duże znaczenie, oraz polichronicznych, w których od czasu ważniejsze są relacje.
• Kwestie związane z religią, wierzeniami, obyczajowością. To, co dla jednych jest zabawne, u innych może obrażać uczucia religijne. Działając w innych obszarach kulturowych (kraje arabskie, Daleki Wschód) warto mieć przynajmniej podstawową wiedzę na tematy związane z islamem, buddyzmem, hinduizmem. O różnicach kulturowych trzeba pamiętać także w codziennych sytuacjach: podczas spotkań biznesowych w restauracji czy wizyt w siedzibie firmy.
• Nastawienie ceremonialne i bezceremonialne. Przykłady każdy może przywołać z autopsji (lub przynajmniej z filmów czy literatury). Przywiązani do hierarchii, zwracający uwagę na rytuały, używający oficjalnych tytułów Japończycy kontra wyluzowani, uśmiechnięci, traktujący się po partnersku Amerykanie to chyba najbardziej jaskrawy z nich.

Co możesz zyskać, inwestując w zdobywanie kompetencji związanych z komunikacją międzykulturową?

Gdy pracujesz jako doradca biznesowy i chcesz rozwijać się w swojej dziedzinie, prędzej czy później zetkniesz się z projektami prowadzonymi w zespołach międzynarodowych. Pierwsze spotkanie z takim zespołem może być szokiem. Nawet gdy masz się za osobę tolerancyjną i otwartą na innych, możesz zdziwić się, jak różne można mieć podejście do czasu, etykiety biznesowej, hierarchii w organizacji.

To zdziwienie nie musi jednak zostać z Tobą na zawsze. Gdy zaczniesz uczyć się komunikacji międzykulturowej – i okażesz się pilnym uczniem – będziesz stopniowo mógł rozpoznawać w zachowaniach uczestników projektu to, co typowe dla przedstawicieli danych kultur. Wiedza na temat komunikacji międzykulturowej daje doradcom biznesowym przede wszystkim spokój. Dzięki niej wiedzą, że to, w jaki sposób działają członkowie zespołu, nie wynika z ich złej woli, ale z kultury, w której zostali wychowani. Dzięki uczestnictwu w szkoleniach z komunikacji międzykulturowej i własnemu rozwojowi w tym kierunku zyskasz narzędzia, które pomogą Ci unikać konfliktów w zespole, a w razie potrzeby je rozwiązywać. Wiedza na temat różnic kulturowych to także sposób na większą efektywność: planując pracę, wyznaczając cele, prowadząc spotkania będziesz mógł uwzględnić różne tempo pracy, poziom kreatywności, stopień skupienia na zadaniu.

A co, gdy zabraknie wiedzy na temat komunikacji międzykulturowej?

Międzynarodowe projekty można prowadzić bez kompetencji związanych z zarządzaniem ludźmi pochodzącymi z różnych kultur, jednak jest to bardzo trudne. Wyobraź sobie sytuację, gdy jeden z członków zespołu notorycznie spóźnia się na spotkania, ktoś znowu poczuł się urażony żartem kolegi, a pewna grupa osób wciąż przerywa wypowiedzi innym i bardzo głośno rozmawia.

Jak zinterpretujesz te zachowania? Gdy nie wiesz, co jest charakterystyczne dla przedstawicieli danej narodowości, w pierwszej chwili pomyślisz pewnie o braku organizacji i szacunku dla innych lub nawet o złym wychowaniu. Brak kompetencji związanych z komunikacją międzykulturową to prosta droga to stereotypowego patrzenia na świat, zamykania się na różnorodność, trudności w adaptowaniu się do nowej sytuacji. To nie sprzyja efektywnej pracy – gdy zarządzający zespołem konsultant biznesowy nie wie, jak pogodzić różne podejścia do kwestii biznesowych, projekt może utknąć w miejscu z powodu częstych sytuacji konfliktowych.

Jeśli jednak spojrzysz na interakcje pomiędzy członkami zespołu przez pryzmat różnic kulturowych, zobaczysz w ich zachowaniach coś innego: niefrasobliwe podejście do czasu typowe dla mieszkańców krajów południowych, specyficzne poczucie humoru, ekspresyjny sposób bycia. Wymaga to dużej wiedzy, połączonej z empatią i otwartością. Przyznaj jednak, że znacznie lepiej pracuje się z myślą, że wszyscy członkowie zespołu grają do jednej bramki, nawet jeśli są zawodnikami z różnych reprezentacji.